Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu Çalışanları Sendikası (El-sen) Genel Sekreteri Ahmet Tuğcu, sayaç sorunu çözülene kadar iş yavaşlatma eylemi, Güneş Enerji Sistemi (GES) kontrollerinin durdurulması ve tüm bölgelerde “elektrik kontrolüne gidilmemesi” kararı aldıklarını duyurdu
Tuğcu: Çıkan sonucu halkla paylaşmak istedik
Yazılı açıklama yapan Tuğcu, GES (Güneş Enerji Sistemi) kullanımı, kurulum ve şebekeye etkileri hakkında sendikanın yaptığı çalışmadan çıkan sonucu halkla paylaşmak istediklerini söyledi.
Tuğcu, “Yapılan çalışmada, mahsuplaşma, şebekenin geliştirilmesi, kapasitenin artırılması konusundaki önerilerimizi sırası ile Kıb-tek Yönetim Kurulu, Başbakanlık, Ekonomi ve Enerji Bakanlığı ve Maliye Bakanlığı’na iletmiş bulunmaktayız” dedi.
“Sayaç sorunu çözülene dek iş yavaşlatma eylemi ve GES kontrollerinin durdurulması kararı aldık”
Kurumda var olan sayaç eksikliğinin hala giderilmediğini söyleyen Tuğcu, bu tedarik tamamlanana kadar da ön izinleri alınmış ancak henüz tamamlanmamış tüm GES projelerinin kontrollük ve onay başvuru değerlendirmelerinin ivedi olarak durdurulması gerektiğini belirtti.
Tuğcu, “Bu sebeple, El-sen Yönetim Kurulu 29 Aralık 2022 (Perşembe) tarihinde yapmış olduğu toplantıda, sayaç sorunu çözülene dek iş yavaşlatma eylemi gerçekleştirilmesi, GES kontrollerinin 2 Ocak 2023 tarihinden itibaren durdurulması ve 15 Ocak 2023 tarihinden itibaren de tüm bölgelerdeki tesisat kontrol müfettişlerinin elektrik kontrolüne gitmemesi yönünde karar almıştır” dedi.
RAPOR;
Sayı: El-Sen/ 138/2022
28/12/2022
Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu Genel Müdürlüğü,
Lefkoşa
Değişen enerji politikaları ve gerek duyulan enerji yatırımları üzerine sendikamız EL-SEN bünyesinde ‘Yenilenebilir Enerji Sistemleri’ KIB-TEK şebeke entegrasyonu ve gelişimi incelenmesi üzere YEK komitesi oluşturulmuştur. Komitemiz ilk toplantısını gerçekleştirmiş olup mevcut YEK’lerin şebeke üzerindeki avantaj ve dezavantajları değerlendirilmiştir.
Güneş enerjisinin çevremiz için çok iyi bir çözüm olduğu bir sır değildir. Zararlı fosil yakıtlara olan bağımlılığı azaltmak, sınırlı kaynaklar üzerindeki yükü hafifletir ve gezegenin sağlıklı bir yaşam alanı olarak kalmasını sağlar. Güneş enerji santralleri bazı işletmeler için şebeke bağlantısız da kullanılabildiği gibi şebekeye bağlanabilmesi halinde sistem kurulum ve bakım onarım maliyetlerini 50% oranında ucuzlatmakla birlikte enerji kullanım konforunu da arttırmaktadır.
GES kurulumu yapan abonelerimiz ihtiyaç duydukları enerji tüketimini, kurulum yapamayan abonelere nazaran daha konforlu ve daha ucuz tüketim imkanlarına sahip olma koşullarından dolayı tüketimlerin gün batımından sonra artarak devam etmesi sonucu, şebekede çeşitli arıza ve arz güvenliği sorunu gündeme getirmektedir. Bu nedenle şebekenin arz güvenliğinin korunabilmesi hem de daha çok abonenin güneş enerji kaynaklarından faydalanabilmesi için sınırlı olan şebeke kapasitesine güneş enerji sistemlerini doğru olarak adapte edilmesi gerekmektedir.
Öncelikle bu aşamada çok fazla teorik detaya girmeden, elde edilen ulaşılabilir kaynaklardan yapılmış analizler neticesinde sizleri de çalışmamız hakkında bilgilendirmek isteriz. Bugüne kadar 150MW GES kurulumu başvurusu yapılmış olup bunun 110MW’ı aktif olarak sisteme dahil edilmiştir ve nerdeyse kayıt altına alınmış olan GES başvuru oranı şebekemizin arz güvenliğinin kontrol edilebilir maksimum limit seviyesindedir. Bildiğiniz üzere şebekemiz her ne kadar Güney Kıbrıs’la enterkonnekte olsa da şebeke kapasitemizin gerek kurulu güç ile orantılı gerekse bölgesel şebeke ve trafo güçlerinden kaynaklı olarak GES kurulum kapasitelerine limitli kurulum olanakları sağlamaktadır. GES başvuru yasalarında zamanla değişiklikler olsa da genellikle abonelerin yıllık tüketimi oranında veya üzerinde izin verilmiş olması şebeke için daha fazla yatırım ihtiyaçlarını gündeme getirmesinin yanında kısıtlı olan GES kurulum imkanlarından abonelerin tamamının faydalandırılamaması eşitlik ilkesine aykırı olarak demokratik yapıyı tehdit etmektedir.
Öncelikle daha temiz, daha çevreci ve ekonomik olan alternatif enerji kaynaklarından hem tüketicinin tamamının yararlandırılabilmesi hem de iletim, dağıtım ağının korunabilmesi için alınması gereken tedbirler aşağıdaki gibidir.
- Mahsuplaşma:
Şebekeye enterkonnekte GES aboneleri şebekeye verdikleri kw miktarı oranında şebekeden bire bir ve sabit ücret üzerinden tüketim yapmaktadır. Oysa Kıb-Tek’ in 1 kw/h enerji üretim maliyetlerinin yanında iletim, dağıtım ve amortisman bedelleri de yer almaktadır. KIB-TEK ‘in hali hazırda devam eden iletim dağıtım hizmet bedellerinin GES kurulumu yapan abonelerin şebekeyi hangi oranda kullandığına bakılmaksızın sabit bedel ile ücretlendirilmesi yerine, tüketimlerinin okunduğu sayacın 1.8.0 hanesinde okunan kw/h miktarına orantılı iletim, dağıtım bedeli olarak eklenmesi gerekmektedir.
Şebeke ile mahsuplaşan GES kurulumu yapmış abonelerin mahsuplaşmaları tekli tarife üzerinden ve bire bir kw/h üzerinden yapılıyor olması pik saatlerdeki talebin karşılanabilmesi için nerdeyse var olan gücün yarı kapasitesinde yedek güç kurulum ihtiyacı ve şebeke iletim sorunlarını gündeme getirmektedir. GES abonelerinin şebeke kullanım ücretleri, pik saatlerdeki tüketimlerinin ve anlık tüketimlerinin kontrol altına alınması için öneriler aşağıdaki gibidir.
Önerilerimiz;
- Eski kurulum onaylı abonelere mevcut yasa kapsamında anlık aşırı yük taleplerinin trafo katkılarının 30% aşmaları halinde ceza uygulanarak caydırıcı kılınması, yani bu abonelerin her ay maksimum tüketim yüklerini tüketim yaptıkları sayacın mdı 9.0.6 hanesinden okunarak uygulanması.
- Yeni izin verilecek olan GES başvurularının GES yasasında değişikliğe gidilerek mahsuplaşma şartlarının çoklu tarife oranında uygulama mümkün olması yasal düzenleme ile caydırıcı kılmak.
- Tüm Dünyadaki örnekleri göz önüne alındığında bire bir mahsuplaşma yerine % 70 e % 30 oranında düzenlenmesi gerekir.
- Şebekenin Geliştirilmesi ve Kapasitenin Arttırılması
Değişen enerji üretim teknolojilerinin bizlere sağladığı temiz ve ekonomik enerji üretim maliyetlerinin sisteme dahil edilebilmesi temel hedeflerimizden biri olmakla birlikte, ülke şebeke koşullarını göz ardı ederek maksimum kapasitenin aşılması halinde birçok telafisi zor sorunları şimdiden gündemimize getirmeye başlamıştır. GES kurulum bağlantılarının kapasite limitli olması ve yenilenebilir enerji imkanlarından her abonenin eşit şekilde yararlanabilme imkanlarının sağlanabilmesi amacı ile aşağıdaki önerilerimizi gündeme getiririz;
- Santral ve şebeke yatırımlarının derhal hayata geçirilmesi,
- Şebeke yük analizi ve kontrolünün daha verimli yapılabilmesi için Orta gerilim scada çalışmalarının tamamlanması,
- Her tüketicinin ekonomik koşul ve yaşam konut imkanları GES kurulumu yapmaya mümkün olmayabilir, oysa güneş enerjisi imkanlarından yaralanma her abonenin hakkı olduğundan yenilenebilir kapasite yatırımlarını KIB-TEK’in orta gerilim bağlantılı olarak kendisinin yapması ve üretimden gelen ucuzluğu tüketicinin geneline yansıtması,
- Konutlara verilecek kurulum izinlerinin 3kw ile sınırlanması abonelerin temel ihtiyaç tüketimlerini karşılayabilir kapasitelere sahip olmalarının yanında eşit imkanlara daha fazla abonenin ulaşılabilirliğinin mümkün kılınması yanında şebeke yatırım maliyetlerini de aşağıya çekecektir,
- Sanayi bölgelerinde soğuk hava deposu gibi sabit tüketimi olan işletmelerin damına tüketimleri kadar kurulum izni verilmesinde bir sakınca görülmezken, düzensiz tüketim saatleri olan işletmelere verilen yüksek kurulumun tüketimin olmadığı saatlerde şebeke gerilimlerini bozmasını engellemek için sadece temel ihtiyaç oranında alçak gerilim kurulum yapılmasına izin verilmelidir ve kurumun yapacağı orta gerilim GES yatırımı ile gündüz talepleri büyük oranda karşılanmalıdır.
Sonuç:
YEK teşviklerinin Kıb-Tek’in üzerinden kaldırılması, Yenilenebilir enerji yatırımlarının Kıb-Tek’in kontrolünde orta gerilim şebeke bağlantılı olarak yapılması, konutlara temel ihtiyaç olan 3kw gücünde kurulum izni verilmesi, maksimum enerji tasarrufu ile maksimum verimlilik sağlanması ile enerji arz güvenliği kontrol altına alınabilecektir ve ihtiyaç duyulan enerji yatırımları minimum düzeye çekilecektir. Böylelikle abonelerin geneli yenilenebilir enerji kaynaklarından yararlanabilirken bu sektör üzerine yatırımlar yapmış işletmelerin de önü istikrarlı bir şekilde açılacaktır.
EK: Hali hazırda Kurumun elinde sayaç olmadığından dolayı ön izinleri alınmış ancak henüz tamamlanmamış tüm YEK projelerinin Kurum Sayaç tedariki tamamlanıncaya kadar Kontrollük ve onay başvurularının 1 Ocak 2023 tarihi itibari ile ivedi olarak durdurulması.
Yukarıda talep ettiğimiz gerekli düzenlemelerin yapılmaması halinde kısa süre içinde yeni izinlerin verilmesi durumunda eylem planlarımızı gerçekleştireceğimizi bildirir ve gereğinin yapılmasını saygılarımızla arz ederiz.
